Kukurydza na kiszonkę - odpowiednia uprawa, zbiory, prawidłowe zakiszanie

Wybierając odmianę kukurydzy do uprawy na kiszonkę należy zwracać uwagę na udział plonu suchej masy kolb w ogólnym plonie suchej masy. Im wyższy udział kolb w plonie, tym wyższa produkcja kiszonki wysokoenergetycznej. Ponieważ kukurydza jest rośliną bardzo wydajną, jej zapotrzebowanie na składniki pokarmowe jest równie duże i należy je zaspokajać odpowiednim, zbilansowanym nawożeniem, szczególnie kiedy ma być uprawiana w monokulturze przez kolejne 3-4 lata.

Dlaczego warto uprawiać kukurydzę na kiszonkę?

Kukurydza należy do najbardziej wydajnych roślin pastewnych uprawianych w plonie głównym. Dla krów mlecznych i szybko rosnącego bydła opasowego stanowi 2/3 dawki podstawowej paszy objętościowej. Kiszonkę otrzymuje się z całych roślin kukurydzy. Jest to proces o niskich kosztach produkcji. Zaletą kiszonek jest niska zawartość włókna surowego i wysoka łatwostrawnych węglowodanów oraz smakowitość, dodatkowo odznaczanie się wysoką wartością pokarmową, co przekłada się na wysokie wyniki produkcyjne.

Nawożenie kukurydzy na kiszonkę

Nawożenie organiczne - powszechnie stosowany obornik pokrywa wymagania pokarmowe kukurydzy w 35% na azot i fosfor oraz w ponad 50% na potas. Dopuszcza się zarówno jesienne jak i wiosenne nawożenie. Obornik stosowany pod kukurydzę powinien być dobrze przefermentowany aby rozkładał się szybciej. Gnojówka zastosowana w kwietniu w ilości 20 m3 na hektar wzbogaca o dodatkowe 80 kg azotu i 160 kg potasu. Ilości fosforu w gnojówce są znikome. Łącznie z obornikiem nawożenie zapewnia około 75% dawki azotu, 35% fosforu i całą dawkę potasu. Gnojowica jest również dobrym nawozem organicznym zawierającym duże ilości makroelementów: w 1m³ do 4 kg azotu (N), 3 kg fosforu (P2O5), 4 kg potasu (K2O) oraz 3 kg wapnia (CaO) i 1 kg magnezu (MgO). Gnojowica jest także źródłem cennych mikroelementów.

Nawożenie mineralne musi być dokładnie zbilansowane ze względu na duże wymagania pokarmowe kukurydzy. Nawozy kompleksowe najlepiej stosować pod orkę - jesienią lub na glebach lżejszych - pod uprawki przedsiewne, od tygodnia do 10 dni przed siewem. Ze względu na około 3-krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez kukurydzę, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o szerszym stosunku fosforu do potasu. Dawki nawozów należy dobierać w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu.

Kiszonka - jak przygotować?

Wydajna produkcja kiszonki z kukurydzy zależy od odpowiedniego terminu zbioru. Parametrem pozwalającym na koszenie na kiszonkę całych roślin w dojrzałości woskowo-szklistej ziarna przyjętym w naszych warunkach jest zawartość suchej masy wynosząca 30 – 35%. Taka zawartość s. m. pozwala na bardzo dobre kiszenie bez strat spowodowanych wyciekiem soków kiszonkarskich. Moment zbioru kukurydzy na kiszonkę określa się poprzez obserwację linii mlecznej na ziarnie. Gdy znajduje się ona w połowie ziarniaka to można przyjąć, że zawartość suchej masy w całej roślinie wynosi około 28%. Gdy linia znajduje się w 1/3 od podstawy ziarniaka to zawartość suchej masy kształtuje się na poziomie 35%. Przy normalnym przebiegu pogody w końcowym okresie wegetacji kukurydzy zawartość suchej masy zwiększa się o 0,5% dziennie, a przy bardzo ciepłej pogodzie wzrost ilości suchej masy może wynosić 0,75%.

Istotną rolę odgrywa odpowiednie przygotowanie materiału do zakiszenia, musi być dokładnie rozdrobniony. Ułatwia to proces trawienia zwierząt przeżuwających i stanowi doskonałe źródło energii. Gdyby ziarno zostało podane w całości, nie odbyło się jego strawienie w przewodzie pokarmowym zwierzęcia i zostało wydalone z kałem. Zaleca się cięcie zielonki z kukurydzy na sieczkę  o długości 0,8 – 1 cm. Dodatkowo krótkie pocięcie części wegetatywnych zwiększa strawność włókna, co skutkuje podniesieniem wartości energetycznej kiszonki.

Odpowiednio rozdrobniony materiał roślinny przywozimy najpóźniej 3 dni po zakończeniu koszenia, rozrzucamy w silosie lub na pryzmie cienkimi, równymi warstwami i od razu ubijamy. Jest to działanie czasochłonne i często zdarza się, że robi się to niestarannie, a pamiętać należy, że pośpiech jest niewskazany. Należy dopilnować, aby nie pozostawić resztek powietrza w zakiszanym materiale, gdyż opóźnia to rozpoczęcie procesu fermentacji (obniżania pH), co powoduje zwiększenie strat składników pokarmowych. Ugniatanie powinno trwać jeszcze przez 1 godzinę po zwiezieniu ostatniej przyczepy.

Po zakończeniu dokładnego ubijania pryzmie należy zapewnić warunki beztlenowe konieczne do rozwoju bakterii fermentacji kwasu mlekowego poprzez szczelne okrycie folią. Zapewnia to również ochronę przed działaniem deszczu i wilgoci. Proponuje się również dociążenie pryzmy poprzez obłożenie kostkami słomy lub obsypanie warstwą piachu z nałożeniem ochronnej siatki.

Kiszonka jest gotowa do skarmiania po 6 tygodniach. Ostrożnie ubieramy paszy tylko tyle, ile jednorazowo się skarmi i okrywamy z powrotem. Staramy się dopuścić do jak najmniejszego kontaktu z powietrzem, by zachować dobrą jakość kiszonki jak najdłużej. Dobrą przydatność poznamy po aromatycznym, chlebowym, lekko kwaskowym – ale nie ostrym zapachu. Nie dopuszcza się występowania pleśni lub zanieczyszczeń.

Wartość paszowa kiszonki

Kiszonka z kukurydzy jest typową paszą energetyczną o niskiej zawartości białka. Braki te można uzupełnić w zakiszanej zielonce mocznikiem w ilości od 3 do 5 kg, co podwyższa zawartość białka o 50%. Zabieg wykonuje się poprzez równomierne spryskiwanie kolejnych ubijanych warstw kiszonki wodnym roztworem mocznika. W żywieniu krów dawki kiszonki są uzależnione od fazy laktacji, w jakiej znajdują się zwierzęta. W początkowych fazach kiszonka z kukurydzy powinna stanowić 2/3 dawki pasz objętościowych. Wskazane jest, aby pozostałą dawkę pasz objętościowych uzupełnić dobrej jakości sianokiszonką z lucerny lub mieszanki lucerny z trawami. Natomiast pod koniec laktacji ogranicza się ilość kukurydzy w dawce pokarmowej, aby zapobiec zatuczeniu zwierząt.

Prostym sposobem poprawy wyników produkcyjnych bydła mlecznego i opasowego jest skarmianych dużych dawek dobrej jakości kiszonki z nowych odmian kukurydzy. Małopolska Hodowla Roślin HBP Sp. z o.o. wprowadza na rynek nową odmianę – KADRYL. Charakteryzuje się ona niższą zawartością trudno strawnych frakcji włókna. Pozwala to zwierzętom pobierać z takiej kiszonki większą ilość suchej masy, co przekłada się na wyższą produkcję mleka lub wyższe przyrosty.  Nasze odmiany zostały zbadane pod kątem różnych parametrów, poniżej przedstawiamy wyniki badań przeprowadzonych przez dr hab. Zbigniewa Podkówki z Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy.

Zawartość składników pokarmowych w kiszonkach z całych roślin kukurydzy odmian oferowanych przez Małopolską Hodowlę Roślin HBP Sp. z o.o.

Zawartość frakcji włókna w kiszonkach z całych roślin kukurydzy odmian oferowanych przez Małopolską Hodowlę Roślin HBP Sp. z o.o.

Wartość pokarmowa kiszonki z całych roślin kukurydzy odmian oferowanych przez Małopolską Hodowlę Roślin HBP Sp. z o.o.

Jaka odmiana kukurydzy na kiszonkę?

Dobór odmian kukurydzy jest bardzo ważny dla odniesienia sukcesu w uprawie. Przyjmuje się, że w 30% wpływ na uzyskanie pełnej satysfakcji z uprawy jest na początek właściwy dobór mieszańca. Wczesność mieszańców określa się liczbą FAO. Mieszańce wcześniejsze mają mniejszą liczbę FAO niż mieszańce późniejsze. W Polsce, pod względem wczesności, wyróżniamy mieszańce bardzo wczesne, FAO poniżej 200, wczesne FAO 200-220, średnio wczesne FAO 230-250 i średnio późne FAO 260-300. Bardzo dobre plony suchego ziarna lub ogólnej suchej masy w uprawie na kiszonkę  uzyskamy w południowo-zachodniej i południowo-wschodniej Polsce uprawiając odmiany średnio późne. W rejonie środkowym zaleca się uprawę mieszańców średnio wczesnych i wczesnych. Im dalej na północ i mniej korzystne warunki termiczne, tym lepiej udają się w  uprawie mieszańce bardzo wczesne i wczesne mając większą koncentrację energii w kiszonce. Niestety wielu rolników nie docenia jeszcze znaczenia nowych odmian dla poprawy efektywności produkcji. W kolejnym artykule opiszemy wszystkie proponowane przez nas odmiany. Cechą odróżniającą nowe odmiany jest niska zawartość ligniny. Substancja ta jako główny składnik zdrewniałych tkanek roślinnych nie jest trawiona przez zwierzęta, dodatkowo w połączeniu z celulozą obniżają strawność ścian komórkowych roślin. Zwierzęta lepiej przyswajają wartości z części wegetatywnych (łodyg i liści) odmian kukurydzy o obniżonym poziomie ligniny. W efekcie nowe odmiany kukurydzy wprowadzane na rynek mają wyższą wartość energetyczną, z czym wiąże się wzrost produkcji mleka.